Wydawnictwo VersoBooks opublikowało swoją listę lektur bezpośrednio i pośrednio pozwalających lepiej zrozumieć zamach na redakcję „ChH” oraz rozmaite reakcje na te i kolejne wydarzenia w Paryżu (dziś zresztą krótką listę, głównie przedruków, wydrukowała też „Wyborcza”).
Gdyby pomyśleć taką listę z perspektywy wizualnej, mogłaby wyglądać na przykład tak:
Susan Buck-Morss, Thinking Past Terror. Islamism and Critical Theory of the Left
– nieco chaotyczny, ale w dziwny sposób spójny zbiór tekstów, osadzonych w ogólnej refleksji nad zmianą warunków działania po 11 września – działania lewicy i działania uniwersalnego (pojęcie znane polskim czytelniczkom i czytelnikowm z niedawnego przekładu Hegla i Haiti) w „globalnym świecie”, w którym komunikatem nie jest samobójczy list a obraz niszczenia dwóch wież skierowany do globalnych odbiorców /+ dużo sztuki i refleksji o miejscu sztuki jako narzędzia krytycznego, ze świetną pracą Joany Hadjithomas i Khalila Joreige’go na okładce (zob. również ->)
W.J.T. Mitchell, Clonning Terror. The War of Images, 9/11 to the Present
– książka, która umiejętnie pokazuje, w jaki sposób wojna z terroryzmem powoduje reprodukowanie się i pomnażanie postaw fundamentalistycznych po obu stronach sporu, z których jednej wydaje się, że prowadzi klasyczną wojnę, a druga nie istnieje jako możliwy do nazwania, wskazania (na mapie) uczestnik takiej wojny;
– autor przenosi analizę kultury wizualnej z poziomu powierzchni i ekranów na poziom reprodukcji (kopiowania, klonowania) i zagadnień tożsamości i różnicy w naśladownictwie; (więcej -> lub ->) zob. również numer „Widoku” – Obrazy terroru. Widzialność historii
Sven Lutticken, Idols of the Market. Modern Iconoclam and the Fundamentalist Spectacle
– książka, która odpowie na wszystkie pytania, a do tego zrobi to z pomocą dobrej sztuki (->blog autora).
Jeśli atak na redakcję tygodnika „Charlie Hebdo” ma być aktem ikonoklastycznym, jak założyło wielu komentatorów, to z jakiego typu ikonoklazmem mamy do czynienia? Czy jest to rzeczywiście atak nastawiony na ukaranie tych, którzy tworzyli bluźniercze przedstawienia Mahometa, czy raczej atak na gazetę, reprezentującą na zasadzie metonimii (jako najgorsza jej część) całą kulturę zachodnią jako kulturę idolatryczną ((nadmiennie) skupioną na obrazach, przedstawieniach, wyglądach, fetyszach)?
I czy tego typu religijny fundamentalizm kiedykolwiek walczył na serio z obrazem, pragnął zniesienia obrazów, obowiązywania zakazu przedstawiania? (pomijam jako oczywiste stwierdzenia o różnorodnym stosunku do obrazu wśród wyznawców Islamu, o nieoczywistości zakazu przedstawiania, różnym jego rozumieniu itd.).
Oraz czy jest to odpowiedź na obrazoburstwo (tym razem rozumiane jako godzenie w kogoś za pomocą obrazu) – nieraz rasistowskie – części satyryków tygodnika prezentujących postawy „oświeceniowego fundamentalizmu” w wersji francuskiej (jeśli w wersji Amerykańskiej będzie to postawa a la Bush, w wersji francuskiej – ateizm wojujący z religią jako źródłem wszelkich problemów społecznych i politycznych)?
Zasadnicza teza książki mówi o globalnym spektaklu, jakim stał się ogólnoświatowy konflikt „zachodnio-islamski”. Pokazuje to na przykładzie rozmaitych wydarzeń po 11 września, w tym publikacji rasistowskich karykatur przedstawiających Mahometa w duńskim piśmie „Jyllands-Posten”. Zwraca uwagę, że terroryści doskonale posługują się obrazem – nawet wówczas, gdy pozują na niszczycieli obrazów – jak w przypadku niszczenia posągów Buddy w Afganistanie. Zachodni fundamentalizm posługuje się zaś pojęciem ikonoklazmu jako narzędziem naznaczania obcego, Innego i przyznawania ćwierci kuli ziemskiej religijnej esencji, której sednem jest z kolei zakaz przedstawiania. „Witajcie w wojnach obrazów”.
Historię z redakcji „ChH” można przecież opowiedzieć obrazami i będzie może nawet bardziej wymowna w kwestii udziału obu stron w wytwarzaniu spektaklu, najchętniej „na żywo”:
– nagrania z pobliskiego okna i śmierć policjanta na ulicy,
– nagrania pozostawione przez napastników,
– nagrania organizacji terrorystycznych przyznających się do zamachu,
– nagrania obławy na napastników pokazujące śmierć jednego z nich z rąk francuskich antyterrorystów i pokazane na żywo we francuskiej telewizji
– rozmnożenie się obrazów z „ChH”, nowa okładka, nowe karykatury
(atak ikonoklastyczny nieuchronnie produkuje nowe obrazy, tylko czy kiedykolwiek chodziło o co innego. Na szczęście cała trójka autorów pokazuje, że pewne obrazy mogą być również wywrotową odpowiedzią na tak opisane błędne koło spektaklu).
Dirk Serpinski, http://godirkserpinski.tumblr.com/
