„Kultura wizualna w Polsce: języki, pojęcia, metaobrazy” to projekt realizowany w ramach grantu Narodowego Centrum Nauki (2012/05/B/HS2/03985) w Instytucie Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego od lutego 2012 do sierpnia 2016 roku.

Celem prac zespołu badawczego jest krytyczny przegląd analitycznych i teoretycznych sposobów pisania i mówienia o wizualności w Polsce (i po polsku), nastawiony na poszukiwanie urwanych ścieżek teorii wizualności, oryginalnych pojęć i obrazów zdolnych do teoretycznego ujęcia praktyk wizualnych w wymiarze ogólnym lub analiz swoiście polskiej sfery wizualnej. W obliczu rozwoju w międzynarodowej humanistyce dyscyplin koncentrujących się na obrazie i wizualności, cieszących się dużą popularnością również na krajowych uczelniach, postanowiliśmy przyjrzeć się potencjałowi polskich fachowych języków dotyczących obrazów, wzroku, widzenia, mediów wizualnych i porządku wizualnego – tego układu elementów i praktyk, któremu nadano dziś miano kultury wizualnej. Podstawową interpretacją teoretyczną projektu są właśnie studia nad kulturą wizualną, dyscyplina badawcza, skupiona na wizualności, a zarazem charakteryzująca się podejściem najbliższym kulturoznawstwu ugruntowanemu w antropologii – skupiona na praktykach, instytucjach kultury, relacjach. Jako taki projekt ten wykracza poza przegląd historycznych stanowisk – głównie z obszaru rodzimej historii sztuki, teorii filmu, krytyki i teorii sztuki, teorii fotografii, ale również literatury pięknej i działań artystycznych – pozwalając sobie momentami na gest anachroniczności, czytania historycznych już tekstów przez pryzmat współczesnych teorii, dopatrywania się w nich elementów silnie prowokujących teoretycznie z dzisiejszego punktu widzenia. Dlatego nie zawsze wskazujemy teksty i obrazy najbardziej znane i zazwyczaj reprezentujące twórczość wybranych autorów. Czasami w pomniejszych esejach lub zaledwie fragmentach pism odnajdujemy ustępy, które dziś nabierają nowego znaczenia, mogą przysłużyć się współczesnej i lokalnej teorii wizualności.

Jesteśmy przekonani, że wizualność i język są ze sobą sprzężone, a zatem jednym z warunków naukowego analitycznego rozpoznania rodzimej kultury wizualnej jest nie tylko zrozumienie języka, który stanowi jej element (pełnego opaczności, zerknięć, przeoczeń i spojrzeń spode łba), ale przede wszystkim prowadzenie refleksji na jej temat w tym języku: wyszukiwanie i tworzenie języka rodzimej teorii i analizy.